Danh mục: TÀI LIỆU YHCT

Khái niệm. Y học Cổ truyền thường kê đơn thuốc hoặc chọn dùng các chế phẩm thuốc tễ, thuốc hoàn dựa trên tính vị hàn – nhiệt – ôn – lương và qui kinh, được tổ chức theo biện chứng luận trị. Dựa trên tác dụng thực tế lâm sàng, thuốc thảo mộc được chia ra nhiều loại, mỗi loại có thể điều trị 1 hay nhiều triệu chứng hoặc là 1 hội chứng, trái lại nhiều hội chứng bệnh cũng có thể qui về 1 loại thuốc 1.2.  Phân…

Thạch quyết minh (Concha Haliotidis) là vỏ phơi khô của ốc cửu khổng Haliotis diversicolor Reeve, thuộc họ Haliotidae, ngành nhuyễn thể Mollusca. Tính vị: mặn, hàn. Quy kinh can. Tác dụng: bình can tiềm dương, thanh can minh mục. Chỉ định: Điều trị chứng can dương thượng cang gây đau đầu chóng mặt thường dùng với sinh địa, mẫu lệ, bạch thược. Điều trị chứng can hoả cang thịnh, đau đầu, dễ cáu, phiền táo thường dùng với hạ khô thảo, câu đằng, cúc hoa. Điều trị chứng can hoả…

Hạnh nhân là nhân hạt quả đã chín già của cây mơ [Prunus armeniaca L., họ Hoa hồng (Rosaceae)]. Hạnh nhân có hai loại: khổ hạnh nhân (nhân hạt mơ đắng) hay được dùng và cam hạnh nhân (nhân hạt mơ ngọt).  Khổ hạnh nhân có chứa amygdalin, dưới tác dụng của men và dịch vị sẽ cho acid xyanhydric (HCN) và aldehyt benzoic (có tác dụng long đờm). Chất HCN có tác dụng với trung khu thần kinh, lúc đầu gây hưng phấn, sau ức chế có thể dẫn…

Xuyên bối mẫu (Bulbus Fritillariae cirrhosae) là tép dò phơi khô của cây bối mẫu Fritillaria cirrhosa D. Don, thuộc họ hành tỏi Liliaceae.    Tính vị: đắng, ngọt, hơi lạnh. Quy kinh tâm, phế. Tác dụng: thanh nhiệt hoá đàm, tuyên phế chỉ khái, tán kết tiêu thũng. Chỉ định:  Điều trị hư lao phế khái, âm hư gây ho có đàm lâu ngày thường dùng cùng với sa sâm, mạch môn. Điều trị phế nhiệt, phế táo gây ho thường dùng cùng với tri mẫu như bài nhị mẫu hoàn. Điều…

Cây vương bất lưu hành còn có nhiều tên khác như: Vảy ốc, cây xộp, trâu cổ, bị lệ, cơm lênh, mộc liên, sung thằn lằn, bất lưu hành, vương lưu, cấm cung hoa, kim tiễn đao thảo, kim trản ngân đài, hài nhi, giáo cảo, nga cảo, mộc lan tử, mạch lan tử, tiễn kim hoa, tiễn kim tử, tường cổ thảo. Tên khoa học: Ficus pumila L- Họ dâu tằm (Moraceae) Là dây leo, mọc bám nhờ rễ phụ. Cành lá phía dưới rất nhỏ. Lá hình trứng,…

Đào nhân (Semen Persicae) là nhân hạt quả đào phơi khô của cây đào Prunus bersica (L.) Batsch, thuộc họ hoa hồng Rosaceae. Tính vị: đắng, ngọt, bình. Hơi độc. Qui kinh tâm can, đại trường. Tác dụng: hoạt huyết khứ ứ, nhuận tràng thông tiện. Chỉ định: Điều trị kinh bế, thống kinh, thường dùng cùng hồng hoa, đương qui, xuyên khung như bài đào hồng tứ vật thang. Điều trị đau bụng ứ trệ sau đẻ dùng với bào khương, xuyên khung như bài sinh hoá thang. Điều trị hòn…

Trư linh (Polyporus) là nấm Polyporus umbellatus ( Pers ) Fris ký sinh ở cây sồi, cây sau sau… phơi hay sấy khô, thuộc họ nấm lỗ Polyporaceae. Tính vị: ngọt, đạm, bình. Quy kinh thận, bàng quang. Tác dụng: lợi thuỷ thấm thấp. Chỉ định: Chứng tiểu tiện bất lợi, thuỷ thũng do tỳ hư, thường dùng với phục linh, bạch truật, trạch tả như bài tứ linh tán. Điều trị thuỷ thấp tiết tả thường dùng với thương truật, hậu phác, phục linh như bài vị linh thang. Âm hư…

Sơn đậu căn (Radis Sophorae tonkinensis) là rễ của cây sơn đậu Sophora tonkinensis Gapnep, thuộc họ đậu Papilionaceae. Tính vị quy kinh: đắng, hàn. Qui kinh phế ,vị. Tác dụng: thanh nhiệt giải độc, lợi yết tiêu thũng. Chỉ dịnh: Chứng nhiệt độc uẩn kết, hầu họng sưng đau, có thể dùng cùng với huyền sâm, bản lam căn, xạ can. Viêm quanh răng, thường dùng cùng với  thạch cao, hoàng liên, thăng ma, mẫu đơn bì. Ngoài ra còn điều trị các chứng thấp nhiệt hoàng đản, phế nhiệt khái…

Tần bì (Cortex Fraxini) là vỏ cành phơi hay sấy khô của cây tần bì Fraxinus rhynchophylla Hance, thuộc họ nhài Oleaceae. Tính vị: đắng, sáp, hàn. Quy kinh đại trường, can, đởm. Tác dụng: thanh nhiệt táo thấp, chỉ lợi, chỉ đới, minh mục, Chỉ định:  Chứng nhiệt độc tả lỵ,  lý cấp hậu trọng thường dùng cùng với hoàng liên, hoàng bá, bạch đầu ông như bài Bạch đầu ông thang. Điều trị thấp nhiệt hạ tiêu, xích bạch đới hạ thường dùng cùng với đan bì, đương quy. Chứng…

Long đởm thảo (Radis Gentianae) là rễ phơi hay sấy khô của cây long đởm Gentiana Scabra Bge, thuộc họ long đởm Gentianaceae. Ngoài ra còn có cây Tam hoa long đởm: Gentiana triflora Pall.  Tính vị: đắng, lạnh. Quy kinh can, đởm, bàng quang. Tác dụng: thanh nhiệt táo thấp, tả hỏa can đởm. Chỉ định:  Chứng thấp nhiệt hạ tiêu, sưng đau, ngứa âm hộ, khí hư bạch đới mầu vàng, nam giới âm nang sưng đau thường dùng cùng với hoàng bá, khổ sâm, thương truật. Điều trị can…

Trong kho tàng dược liệu y học cổ truyền, có hàng trăm ngàn vị thuốc. Mỗi vị đều có những nét đặc sắc riêng nếu chúng ta quan sát, nếm, ngửi kỹ càng. Một trong hàng trăm ngàn vị thuốc ấy là Tế tân, một thứ dược liệu được biết đến bởi mùi vị cay nồng không lẫn vào đâu được với những ai đã một lần ngửi qua, nếm thử.  1. Đặc điểm cây Tế tân 1.1. Mô tả Tế tân (Radix Asari) là một loại cây cỏ nhỏ, cây trưởng…

Từ thế kỷ 17, Actiso đã được biết như “thần dược” mát gan, giải độc gan. Hiện nay, Actiso được xem là một trong những dược liệu quý điều trị nhiều bệnh. Các tác dụng, cơ chế của vị thuốc này đã được các nhà khoa học chứng minh bằng nhiều nghiên cứu.  1. Giới thiệu về Actiso Actiso có tên khoa học là Cynara scolymus L., họ Cúc – Asteraceae. Cây thân thảo, sống nhiều năm. Cây được người Pháp di thực vào trồng Việt Nam từ thế kỉ XIX, nhiều nhất ở…

Tất cả chúng ta có lẽ đều đã nghe tới cây Thuốc phiện, một thứ cây đã bị cấm vì quá nhiều tác hại mang tới, nó còn được biết tới với những cái tên như Anh túc, Giới tử, Á phiện,… Nhưng có một điều không phải ai cũng biết, bản thân nó cũng là một cây thuốc, và vị thuốc Anh túc xác cũng là một phần dùng làm thuốc của cây Anh túc. Ngoài ra các bộ phận hoa, hạt, ngọn non,… cũng đều có tác dụng…

An nam tử còn có tên là Lười ươi, hạt Ươi, Đại hải, Đại đồng quả và nhiều tên khác. Đây là một loại hạt quen thuộc đối với người dân Việt Nam. Người ta thường dùng nó như một món giải khát.  1. Giới thiệu về vị thuốc 1.1. Nhận dạng cây An nam tử (Lười ươi) An nam tử là một cây thuộc họ Trôm, to cao 30 đến 40m hay hơn. Cây Lười ươi có đường kính thân cây 0,8 – 1m, thân có thể cao 10 –…

A Giao gọi cao hay keo da lừa, A tỉnh giao, Trần a giao. Được nấu từ da lừa đen với nước giếng A Tỉnh để cô lại thành cao (keo). Vị thuốc này đã được sử dụng từ lâu đời trong Y học cổ truyền như một loại thuốc bổ máu, làm mát, an thai, trị các chứng nóng khạc ra máu, ói ra máu, phụ nữ thai sản bị rong huyết.  1. Mô tả dược liệu A giao có tên khoa học là Colla asini, tiếng anh là Ejiao. Con Lừa (Equus…

Bách bộ hay còn có tên gọi khác là Sâm cao (Sâm cau), Dây ba mươi, Dây đẹt ác. Vì phần rễ củ có 10 củ, 20 củ, 30 củ hoặc có thể hơn 100 củ nên vị thuốc này mới có tên là Bách bộ. Vị thuốc này từ lâu đã được sử dụng để chữa ho, chữa giun.  1. Mô tả dược liệu Bách bộ 1.1. Tên gọi Tên thường gọi: Vị thuốc Bách bộ còn gọi là Sâm cao, Đẹt ác, Dây ba mươi. Tên khoa học: Stemona tuberosa Lour.…

Nhắc đến cái tên Bách thảo sương có lẽ rất ít người biết đó là gì. Nhưng khi nói Nhọ nồi thì hẳn đa phần đều đã nghe qua. Vâng, vị thuốc Bách thảo sương chính là Nhọ nồi. Thứ nhọ dính nơi đáy nồi do trong quá trình nấu nướng người ta đốt hàng trăm thứ cây cỏ, khói của nó bốc lên ám dần vào đáy nồi, lâu ngày kết lại thành ra một loại chất đen nhẹ như sương, nên mới có cái tên Bách thảo sương.…

Bán biên liên có tên khoa học là Lobelia chinensis Lour, còn được gọi là cây Lô biên, Lỗ bình tàu. Cây thuộc họ Lô biên (Lobeliaceae). Theo Đông y, Bán biên liên có vị cay, tính bình, tác dụng thanh nhiệt giải độc.  1. Giới thiệu về Bán biên liên 1.1. Mô tả Đây là cây thảo nhỏ, sống hằng năm. Thân có cành, mọc đứng, đôi khi mọc bò. Lá mọc so le, gần như không cuống, hình trứng hoặc bầu dục, gốc tròn, mép khía răng, cuống…

Từ xưa đến nay, nền Đông y vẫn luôn đóng vai trò quan trọng với việc giữ gìn sức khỏe loài người. Càng về sau, đời sống mỗi ngày một phức tạp hơn, người dân chúng ta phải đối mặt với căn bệnh ung thư ngày càng nhiều. Nền Đông y vẫn phát huy tốt vai trò chữa cũng như hỗ trợ điều trị căn bệnh quái ác này. Rất nhiều vị thuốc đã được nghiên cứu là có tác dụng chữa trị ung thư hiệu quả, một trong số…

Từ lâu, Bán hạ bắc là dược liệu quý trong Đông y. Vị thuốc này có tác dụng tiêu đờm, cầm nôn rất hiệu quả, được dùng phổ biến trong các bài thuốc chữa ho, tiêu hóa kém…  Giới thiệu về Bán hạ bắc Tên gọi khác: Thủy ngọc, Địa văn (Bản Kinh), Hòa cô (Ngô Phổ Bản Thảo), Thủ điền, Thị cô (Biệt Lục)… Tên khoa học: Rhizoma Pinelliae. Họ: Họ Ráy (Araceae). Đặc điểm sinh trưởng và thu hái Hiện nay, cây phân bố nhiều ở Trung quốc (Hồ…

Bàn long sâm có tên khoa học là Spiranthes sinensis (Pers.) Ames. Tên gọi khác là Sâm cuốn chiếu, Mễ dương sâm, Thao thảo. Cây thuộc họ Lan (Orchidaceae). Theo dân gian, Sâm cuốn chiếu được dùng trong trường hợp cơ thể suy nhược. Thảo dược có tác dụng bổ khí, lương huyết theo Đông y.  1. Giới thiệu chung về Bàn long sâm 1.1. Mô tả Là cây cỏ, sống lâu năm, cao 20 – 30cm. Rễ mập, hình trụ, mọc thành chùm. Lá mọc so le, thường tụ…

Cây Ba chạc có tên khoa học là Euodia lepta (Spreng.) Merr. Cây thuộc họ Cam (Rutaceae), có tên gọi khác là Chè đắng, Chè cỏ, cây Dầu dầu, Bí bía. Ba chạc mọc phổ biến ở khắp nơi trên nước ta. Lá và cành tươi thường được dùng để nấu nước tắm ghẻ.  1. Giới thiệu về cây Ba chạc 1.1. Mô tả chung Cây nhỏ, cao 1 – 3m. Cành non có lông. Lá kép mọc đối, có 3 lá chét, mép nguyên, lá non có lông rất…

Ba đậu là dược liệu thường được sử dụng để điều trị bệnh trong Đông y. Vị thuốc có khả năng nhuận tràng rất hiệu quả, tuy nhiên do có độc tính nên cần cẩn thận khi dùng.  1. Giới thiệu về Ba đậu Tên thường gọi: Ba thục (Bản Kinh), Cương tử (Lôi Công Bào Chích Luận), Ba đậu sương, Ba sương (Đông Dược Học Thiết Yếu), Ba đậu sương tử… Tên khoa học: Croton tiglium L. Họ khoa học: Thầu dầu (Euphorbiaceae). Hạt Ba đậu (Semen Tiglii) là hạt…

Ba gạc là một vị thuốc nam quý, có tác dụng thanh nhiệt giáng hoả, hoạt huyết, giải độc. Nước sắc Ba gạc qua các nghiên cứu hiện nay có tác dụng làm giảm huyết áp có nguồn gốc trung ương, làm tim đập chậm, đồng thời có tác dụng an thần và gây ngủ. 1. Giới thiệu chung Ba gạc tên khoa học là Rauvolfia verticillata (Lour) Baill., thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae). Cây Ba gạc còn có tên là La phu mộc, San to (Sapa), Ka day (Ba Na), lạc toọc…

Trắc bá là một loại cây phổ biến, thường được trồng nhiều ở công viên, ven đường làm cảnh. Cành lá của cây trắc bá có công dụng cầm máu, làm mát máu. Còn hạt của cây ấy, chính là vị thuốc Bá tử nhân chúng ta muốn đề cập tới hôm nay, cũng có những công dụng riêng của nó.  1. Mô tả, nơi phân bố dược liệu 1.1. Tên gọi Tên dược liệu: Bá tử nhân. Tên gọi khác: Trắc bạch diệp, Cây bách, Trắc bá, Bá tử……

Bèo cái là loại cây không xa lạ gì với người dân ta, đặc biệt là những con người ở miền quê, vùng sông nước, có những đoạn sông, bèo cái mọc xanh cả một dải rộng dài. Có lẽ người ta không quý trọng cây này lắm vì đặc tính quá dễ sinh trưởng của nó, thường nhất là được lấy về làm thức ăn cho gia súc. Thế nhưng không nhiều người biết đây còn là một vị thuốc chữa bệnh, trong Đông y được biết đến với…

Bèo đất là dược liệu thường được sử dụng để điều trị bệnh trong Đông y. Đặc biệt, vị thuốc có khả năng thanh nhiệt, chữa ho rất hiệu quả.  1. Giới thiệu về Bèo đất Tên gọi khác: cỏ tỹ gà, cẩm địa là, cỏ trói gà… Tên khoa học: Drosera burmannii Vahl.  (Dorserac rotundifolia Lour.) Họ khoa học: Họ cây Bắt ruồi –Droseraceae. 1.1. Đặc điểm sinh trưởng và thu hái Cây Bèo đất được tìm thấy nhiều nơi trên thế giới như Ấn Độ, Trung Quốc, Châu Úc. Ở nước ta,…

Bèo Nhật Bản có tên khoa học là Eichhornia crassipes Solms. Còn có tên khác là Bèo tây, Lục bình. Thuộc họ Bèo tây (Pontederiaceae). Bèo Nhật Bản có vị nhạt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, chống nóng, lợi niệu, giải độc tiêu sưng, giảm đau. 1. Giới thiệu chung về Bèo Nhật Bản 1.1. Mô tả dược liệu Bèo Nhật Bản là loài cây sống ở nước, thân thảo. Cây có rễ hình chùm. Lá mọc thẳng từ rễ thành hoa thị, hình tròn hoàn toàn nhẵn, đầu hơi…

Hạt Bìm bìm biếc trong Đông y là vị thuốc Khiên ngưu. Trong đó, “Khiên” là dắt, “Ngưu” là trâu, vì có người dùng vị thuốc này khỏi bệnh, dắt trâu đến tạ ơn người mách thuốc. Vị thuốc này thuộc nhóm thuốc tả hạ, có tác dụng công trục thủy ẩm, điều trị phù thũng.  1. Giới thiệu về Hạt Bìm bìm biếc Bìm bìm biếc là một loại dây leo cuốn, thân mảnh, có điểm những lông hình sao. Lá hình tim, xẻ 3 thùy, mặt trên nhẵn và…

Bình bát là một loại trái cây dân dã và giản dị, đây không những là một loại cây gần gũi mà còn là một vị thuốc.  Mô tả đặc điểm thực vật Bình bát (Annona reticulata L) thuộc họ Na (Annonaceae), là loại cây thân gỗ nhỡ, cao khoảng 2 – 5m, có những cây cao tới 10m. Cây có tán lá rộng, phân nhiều nhánh nhỏ. Các cành non phủ một lớp lông mịn, các cành già nhẵn, bóng, không chứa lông. Lá là lá đơn, mọc so le, đầu…