Vị thuốc đại kích và cam toại
Công hiệu khác nhau
Đại kích và cam toại đều là vị thuốc đắng, hàn, có độc, đều có khả năng tả thủy, thoái đàm. tiêu thũng, tán kết. Nhưng bên trong cam toại tả thủy mãnh liệt hơn, tìm vào những chỗ khó khăn (cốc đạo). Tính hay hành kinh để tiêu thủy thấp, phá tích.
Đại kích tự lực tả thủy không bằng cam toại. Vả lại cốc đạo thủy đạo chia nhiều đường tiêu. Nó đi theo kinh lạc để phá ngưng trệ, lại còn chữa được bệnh tê liệt đau đớn (tỳ thống).
Chủ trị khác nhau
1. Đại kích chủ trị khí thũng trướng
Cam toại chủ trị hung kết tràng kết, lưu chất nước uống. Đại kích, cam toại đều có công dụng tả thủy, đều dùng cho thủy khí thũng trướng, thực chướng rất hay.
Như “Đan khê tâm pháp” có bài Đan sa hoàn gồm đại hoàng, cam toại, đại kích, nguyên hoa, thanh bì, trần bì, khiên ngưu tử, mộc hương để trị thủy khí ở bên trong bị ngăn trở, thủy thũng, bụng đầy, khí đoản, miệng khát đại tiểu tiện bất lợi.
Cam toại công thủy trục ẩm, thiên đi các đường khó khăn lực rất mạnh, công năng rất nhạy bén. Cho nên có thể dùng chữa bệnh bụng bị kết, ruột bị kết, ứ đọng những chất nước. Như thương hàn luận bài đại hãm hung thang có đại hoàng, mang tiêu, cam toại, trị bệnh hung kết đoản khí, phiền táo, trong lòng hình như hối hận, hoài tưởng viển vông, dưới tim đau nhưng sờ vào khám không thấy cứng, mạch trầm, khẩn.
“Kim quy yếu lược” bài cam toại, bán hạ thang thược dược, trích cam thảo, dùng chữa: người bệnh mạch phục, người bệnh muốn tư lợi, lợi mạch, vùng dưới tâm rắn đầy như thế là vì chất nước uống lưu đọng cũng muốn đi.
“Nam khai y viện cam toại thông kết thang”: cam toại, mộc hương, đào nhân, ngưu tất, xích thược, hậu phác đại hoàng để chữa bệnh nặng ruột và xoang tích tụ nước càng nhiều, làm cho chướng đầy, đau đớn.
2. Đại kích chủ trị mụn nhọt ở cổ, sau gáy, nách tràng nhạc Cam toại chủ trị: phá ứ tích tụ
Đại kích tả nhiệt, tán kết, trừ độc tiêu thũng, đi theo kinh lạc chữa đàm ngưng. Cho nên chữa được các bệnh thũng, sang độc tràng nhạc. Như “Bản thảo hối ngôn” trị mụn nhọt hòn ở cổ, đằng sau gáy và nách. Dùng đại kích, đương quy bạch truật, sinh bán hạ hoàn bằng hột ngô to, mỗi lần uống 2 đồng sau bữa ăn lấy nước tráng uống chiêu đi. Đại kích đun với trứng gà, nóng thì bỏ vỏ trứng, mỗi buổi sáng ăn 1 quả, bẩy ngày là một đợt điều trị (lao hạch) làm như thế chữa được bệnh tràng nhạc có hiệu quả.
Cam toại phá ứ tích tụ. Như “kim quỹ yếu lược” trị đàn bà huyết kết ở huyết thất, bụng dưới đầy như có trạng thái không thông, tiểu tiện hơi khó, không khát nước. Dùng thang đại hoàng, cam toại a giao. Cam toại, hồi hương tán nhỏ uống với rượu trị bệnh (thoát vị) sán khi (sa dì). “Thánh chứng kỳ phương” trị bệnh nghẹn, cách, dùng cam toại, nam mộc hương, tán nhỏ uống với rượu.
3. Đại kích chủ trị tê liệt đau
Cam toại chủ trị đàm mê, cuồng giản
Đại kích cay hay sơ tán, đắng, hàn táo thấp, tả nhiệt cho nên chữa được bệnh phong, thấp nhiệt xâm nhập sinh bệnh tê liệt đau đớn, đến bệnh đờm không thông sinh đau đớn.
Thường phối hợp với cam toại để chữa. Như “Tam nhân phương” bào không điên đan, gồm cam toại đại kích, bạch giới – trị bệnh bất thinh lình sẩy ra bệnh hoạn ở bụng, lưng, tay và gót chân, cổ sau gáy, ngang thắt lưng, đau không chịu được, liền đến gân xương cũng bị đau, ngồi, nằm không yên, chốc chốc lại phải chạy đi chạy lại không ổn định. Cam toại còn chữa đam mê, cuồng giản – Như “Tế sinh phương” toại tâm đan, có cam toại, tim lợn còn máu, để chữa phong đàm mê, tim điên cuồng.
Đặc thù sử dụng khác nhau
Nội mông cổ “Trung thảo dược tân y liệu pháp tư liệu tuyển biên” trị lâm ba kết hạch (bệnh lậu có kết quả xoài”. Dùng đại kích 2 lạng, trứng gà 7 quả, thuốc cùng trứng cho vào nồi đun, cho nước đun hai ba giờ, lấy trứng ra mỗi buổi sáng bỏ vỏ ăn một quả, bẩy ngày là một đợt chữa.
“Sinh sinh biên” chữa răng lung lay, đau. Dùng đại kích ngậm nơi răng đau – Tam nhân phương” dùng chữa bệnh lưng, bụng tự nhiên đau tay, gót, cổ, sau gáy, ngang thắt lưng, đau không chịu được rồi đến gân, cốt cũng đau, nằm ngồi không yên. Kíp dùng đại kích tía phối hợp với bạch giới tử các vị bằng nhau – “Bản thảo cương mục” Dẫn thủy loại phương trị bỗng nhiên điếc đặc. Dùng cam toại, nửa tấc, cẩm ly sáp vào tai, miệng ngậm ít cam thảo, tai điếc tự nhiên thông.
“Thương hàn luận” trị bệnh (phụ nữ) bụng dưới đầy hình như không thông: tiểu tiện hơi khó, không khát. Như thế là nước và máu đều kết lại huyết thất. Dùng đại hoàng 2 lạng, cam toại, a giao mỗi vị một lạng, nước một lít rưỡi, uống ngay huyết tự hạ.
