Điều trị chứng ỉa chảy do tiêu hóa không tốt – Thiên gia diệu phương
ỈA CHẢY DO TIÊU HÓA KHÔNG TỐT
– Biện chứng đông y: Thận hư gây ỉa chảy.
– Cách trị: Bổ thận ích khí.
– Đơn thuốc: Lý trung gia giảm thang.
– Công thức:
| Đảng sâm 9g | Bạch truật 9g |
| Can khương (nướng) 6g | Tế tân 1,5g |
| Ngô du 6g | Sinh khương 9g |
Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
– Hiệu quả lâm sàng: Trần XX, nam, 70 tuổi. Người bệnh đã hơn 3 nǎm nay sáng sớm dậy đều ỉa chảy, thức ǎn không tiêu. Đã điều trị nhiều thứ thuốc mà không khỏi. Đã dùng lý trung thang, Tứ thần hoàn, Phụ tử lý trung hoàn, thường uống xong chỉ đỡ trong 3 – 5 ngày ngày rồi lại ỉa chảy, đến nay vẫn chưa khỏi. Sau khi kiểm tra chẩn đoán là ỉa chảy do tiêu hóa không tốt. Đầu tháng 7-1963 đến khám. Khám thấy lưỡi sạch, hai mạch đều nhược. Đây là do thận hư gây ỉa chảy. Bài thuốc lý trung nghĩa là “lý” vào trung tiêu, còn đây là ỉa chảy của hạ tiêu, nên vẫn dùng bài lý trung nhưng bỏ vị cam thảo và gia vị gọi là lý trung gia giảm thang, cho uống liền 3 thang, bệnh bèn khỏi. Theo dõi bệnh nhân 3 tháng, không thấy tái phát.
– Bàn luận: Bệnh ở người này đã kéo dài đến 3 nǎm, từng dùng các thứ thuốc Lý trung, Tứ thần v.v… mà chỉ có tác dụng tạm thời. Nhưng trong thang có Cam thảo là thuốc của trung tiêu, có tác dụng trở ngại đến việc Phụ tử di xuống để ôn thận. Bởi vậy giữ nguyên bài thuốc mà bỏ Cam thảo, thêm Tế tân, Ngô du để trị, chỉ cần 3 thang là khỏi, về sau không còn tái phát. Xin nhấn mạnh: “nhất thiết phải bỏ vị Cam thảo” ấy là đề phòng vị này làm cho thuốc vào kinh thận bị đình hoãn ở trung tiêu, làm yếu sức làm ấm ở dưới đi; còn thêm vị Tế tân không chỉ để dẫn thuốc mà bản thân vị này cũng có tác dụng kích phát thận dương, nên có lợi cho việc xua đuổi cái tà âm trọc. Dương hư âm thủy không hóa mà dẫn đến ỉa chảy, cũng tức là thủy không giữ ở vị trí của nó mà lại bỏ đi đường khác. Nay thủy được chính khí, khí hồi phục tức có thể tiêu thức ǎn, ỉa chảy cầm ngay. Còn vị Ngô du thêm vào, nó vốn là thứ ôn can, can thận cùng ở vào hạ tiêu, ôn can thì có thể ấm thận. Bởi thế ông Đông Viên mới nói: “Trọc âm mà không giáng thì đi tả lị, nên chữa bằng Ngô du… công dụng như thần, các vị thuốc không vị nào thay thế được”. Người đời Thanh là Dương Thời Thác đã giải thích thêm về việc dùng Ngô du trị ỉa chảy như sau: “Ngô du làm ấm bàng quang, thủy vận thì đái trong, đại tràng ắt tự củng cố… thông thoát sự che lấp dương ở trong thủy, làm giáng sự ngưng trệ âm ở trong thổ, do vậy mà có thể cầm ỉa chảy”.