Danh mục: TÀI LIỆU YHCT

ĐẠI CƯƠNG. ĐỊNH NGHĨA. Thuốc y học cổ truyền (gọi là dược vật) là những vật liệu có nguồn gốc thực vật, khoáng vật và động vật dùng để làm thuốc đã được văn bản hoá hoặc truyền đạt theo gia truyền và dân gian. Thực vật (thảo mộc): Thân gỗ: tô mộc, đỗ trọng, hoàng bá. Thân thảo: mã tiên thảo (cỏ roi ngựa), mần trầu, lưỡi rắn, hàm ếch. Dây leo: hà thủ ô, dây đau xương. Khoáng vật.  Quặng: mật đà tăng, khô phàn, duyên đơn, hàn…

THUỐC GIẢI BIỂU ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc giải biểu là những vị thuốc tính vị cay nóng và phát tán, có tác dụng làm ra mồ hôi để đưa  biểu tà ra ngoài, giải trừ biểu chứng, nên còn gọi là thuốc phát biểu. Tác dụng. Các vị thuốc trong nhóm có vị cay, tán, nhẹ bốc lên, chủ yếu nhập vào kinh phế, kinh bàng quang, có tác dụng phát hãn (ra mồ hôi) làm cho biểu tà theo đường mồ hôi mà bài xuất ra ngoài,  mục…

THUỐC THANH NHIỆT ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc thanh nhiệt là những thuốc có tác dụng thanh giải nhiệt tà ở phần lý.  Chỉ định chung Thuốc thanh nhiệt điều trị các trường hợp tà khí ở biểu đã giải, nhiệt ở phần lý tích thịnh, ví như bệnh ngoại cảm, phát sốt, bứt dứt, khát nước (phiền khát), đại tiện phân lỏng nát lẫn nhầy máu mũi (thấp nhiệt tiết tả), phát ban, mụn nhọt sưng đau…. Chú ý khi dùng. Thuốc thanh nhiệt tính mát lạnh (hàn lương),…

THUỐC TẢ HẠ ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc tả hạ là những thuốc gây đi lỏng (phúc tả) hoặc nhuận tràng, làm tăng cường bài tiết phân. Tác dụng. Thông đại tiểu tiện để bài trừ tích trệ Thanh nhiệt tả hoả, làm cho tà khí gây thực nhiệt tích trệ thông qua tả hạ mà bài trừ ra ngoài. Trục thuỷ để giảm phù thũng, làm cho thủy thấp bị ứ trệ theo đường đại tiểu tiện mà bài xuất ra ngoài, đạt đến mục đích tiêu trừ đình…

THUỐC KHỨ PHONG THẤP ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc khứ phong thấp là những thuốc có tác dụng tiêu trừ phong hàn thấp tà, để giảm đau do tý chứng gây nên. Chỉ định. Các chứng đau ở cơ nhục, kinh lạc, cân cốt, xương khớp… tê nhức và xưng nề các khớp, cân mạch co rút, co ruỗi không thuận lợi. Phân loại. Khứ phong thấp tán hàn.                 Khứ phong thấp thanh nhiệt. Khứ phong thấp cường cân cốt. Chú ý.  Khi dùng thuốc phải căn cứ…

THUỐC HÓA THẤP ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Những thuốc khí vị cay thơm, tính thiên về ôn táo, có tác dụng hoá thấp vận tỳ gọi là thuốc hoá thấp. Chỉ định chung. Tỳ ghét thấp, nếu thấp trọc nội trệ ở trung tiêu làm cho công năng vận hoá thủy cốc của tỳ vị bị trở trệ mà gây nên bệnh. Thuốc cay thơm mà có tác dụng hoá thấp tỉnh tỳ, ôn táo đều có tác dụng kiện tỳ táo thấp. Thuốc hoá thấp dùng trong thấp trọc…

THUỐC LỢI THUỶ THẤM THẤP ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc lợi thuỷ thấm thấp là những vị thuốc có tác dụng thông lợi đường tiểu tiện, thấm tiết thuỷ thấp, dùng để điều trị các chứng thuỷ thấp ứ trệ ở bên trong. Tác dụng. Thuốc lợi thuỷ thấm thấp phần lớn có vị ngọt, nhạt, có tác dụng lợi thuỷ tiêu thũng, lợi niệu thông lâm, lợi thấp thoái hoàng… dùng để điều trị các chứng tiểu tiện bất lợi, thuỷ thũng, lâm chứng, hoàng đản, thấp sang, tiết…

THUỐC ÔN LÝ TRỪ HÀN ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc trừ hàn là những thuốc vị cay tính ấm nóng, có tác dụng ôn lý trừ hàn, điều trị các chứng lý hàn. Tác dụng. Thuốc nhập kinh tỳ, vị có tác dụng ôn trung tán hàn chỉ thống, dùng để điều trị chứng tỳ vị hư hàn: bụng lạnh đau, buồn nôn, ỉa chảy, lưỡi đạm, rêu lưỡi trắng.  Thuốc nhập kinh phế có tác dụng ôn phế hoá ẩm, dùng để điều trị chứng phế hàn đàm ẩm:…

THUỐC LÝ KHÍ ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc lý khí là những vị thuốc có tác dụng điều trị khí nghịch hoặc khí trệ, còn gọi là thuốc hành khí.  Tính vị. Thuốc lý khí tính vị phần lớn cay (tân), đắng (khổ), ấm (ôn) mà thơm (phương hương). Vị cay để hành tán, vị đắng để sơ tiết, phương hương để dẫn đi khắp nơi, tính ôn để thông hành, nên có tác dụng hành khí.  Tác dụng.  Thuốc lý khí chủ yếu qui kinh tỳ, can, phế nên…

THUỐC TIÊU THỰC ĐẠI CƯƠNG Định nghĩa:  Thuốc tiêu thực là những vị thuốc có tác dụng tiêu thực đạo trệ, tăng cường tiêu hoá, điều trị các chứng ăn uống bị tích trệ, còn gọi là thuốc tiêu đạo. Chỉ định. Điều trị các chứng tích trệ thức ăn, bụng đầy chướng, ợ hơi, ợ chua, buồn nôn và nôn, không muốn ăn, đại tiện thất thường do tỳ vị hư nhược gây nên. Chú ý. Điều trị tỳ vị khí trệ, thức ăn đình tích, thường phối hợp…

THUỐC CHỈ HUYẾT ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa.  Thuốc chỉ huyết là những vị thuốc có tác dụng cầm chảy máu ở bên trong và bên ngoài cơ thể. Phân loại. Thuốc chỉ huyết có tính vị hàn – ôn – tán – liễm, cho nên phân thành 4 loại như sau: Thuốc lương huyết chỉ huyết    Thuốc hoá ứ chỉ huyết   Thuốc thu liễm chỉ huyết    Thuốc ôn kinh chỉ huyết Chỉ định. Nôn ra máu, ho ra máu, chảy máu cam, đại tiểu tiện ra máu, băng lậu, các…

THUỐC HOẠT HUYẾT ĐẠI CƯƠNG Định nghĩa.  Thuốc hoạt huyết hoá ứ là những vị thuốc có tác dụng lưu thông huyết dịch, tiêu tán ứ huyết. Tác dụng. Thuốc hoạt huyết hóa ứ phần lớn có vị cay đắng, quy kinh can, tâm, nhập huyết phận, thông qua tác dụng hoạt huyết hóa ứ mà có tác dụng giảm đau – điều kinh – phá huyết tiêu trưng – trị thương tiêu thũng – hoạt huyết tiêu mụn nhọt. Huyết ứ là quá trình bệnh lý, là nhân tố…

THUỐC HÓA ĐÀM CHÍ KHÁI BÌNH SUYỄN ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc hoá đàm là những vị thuốc có tác dụng trừ đàm hoặc tiêu đàm. Thuốc chỉ khái bình suyễn thuốc có tác dụng ức chế hoặc làm giảm ho, giảm khó thở.  Phân loại. Thuốc hoá đàm chủ yếu điều trị các chứng đàm trong đó có hàn đàm, nhiệt đàm, táo đàm, thấp đàm. Căn cứ vào tính dược ôn táo và lương nhuận của thuốc mà phân thành hai nhóm: Ôn hoá hàn đàm.                                         …

THUỐC AN THẦN ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc an thần là những thuốc có tác dụng an thần định trí, dùng để điều trị các chứng tâm thần bất an. Phân loại. Dựa vào nguồn gốc của thuốc mà phân thành hai loại: Thuốc trọng chấn an thần: có nguồn gốc khoáng thạch, hoá thạch. Tính trầm giáng nên có tác dụng trọng trấn an thần. Thuốc dưỡng tâm  an thần: có nguồn gốc thực vật. Tính nhuận dưỡng, có tác dụng dưỡng tâm  an thần. Chỉ định. Điều trị…

THUỐC BÌNH CAN TỨC PHONG ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc bình can tức phong là những thuốc có tác dụng bình can tiềm dương, tức phong chỉ kinh, chủ yếu dùng để điều trị can dương thượng cang hoặc can phong nội động. Phân loại. Thuốc bình ức can dương. Thuốc tức phong chỉ kinh. Chú ý. Khi dùng thuốc bình can tức phong phải căn cứ vào bệnh nhân, bệnh cơ, kiêm chứng để có sự phối hợp thuốc cho thích đáng. Điều trị chứng can dương thượng cang…

THUỐC KHAI KHIẾU ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc khai khiếu là những thuốc có tính tân hương tán (cay, thơm, phát tán), có tác dụng khai khiếu tỉnh thần, dùng để điều trị chứng bệnh bế chứng thần hôn. Tác dụng chung. Tâm tàng thần, chủ thần minh, tâm khiếu khai thông làm cho tâm chủ thần ninh, thần chí tỉnh táo, tư duy logic. Nếu tâm khiếu bị trở trệ, thanh khiếu bị bưng bít làm cho thần minh nội bế, thần thức hôn mê, bất tỉnh nhân sự.…

Thuốc bổ dương phần lớn có tính vị ngọt, ấm hoặc mặn ấm hoặc cay nóng để ôn bổ dương khí của cơ thể. Vì thận dương là nguyên dương, thận dương hư nên bổ thì mới làm ôn ấm được tạng phủ khác, từ đó mới làm tiêu trừ hoặc cải thiện được chứng dương hư. Thuốc bổ dương dùng để điều trị thận dương bất túc, chân tay lạnh, đau lưng mỏi gối – liệt dương tảo tiết, di tinh di niệu. Thận dương hư không thể nạp…

ĐẠI CƯƠNG THUỐC BỔ Định nghĩa. Thuốc bổ là những thuốc có tác dụng bổ ích chính khí, tăng cường thể chất, nâng cao sức đề kháng của cơ thể, để điều trị  hư chứng. Phân loại. Hư chứng trên lâm sàng biểu hiện rất phức tạp, nhưng khái quát lại không ngoài: khí hư – huyết hư – dương hư – âm hư. Thuốc bổ cũng căn cứ vào đó mà chia ra bổ khí – bổ dương – bổ huyết – bổ âm. Chú ý khi dùng. Khi…

Thuốc bổ âm phần lớn tính vị ngọt, hàn, nhuận để điều trị các chứng âm hư – dịch hao. Chứng âm hư phần lớn gặp trong bệnh phát sốt giai đoạn cuối hoặc một số bệnh mãn tính khác. Chứng hàn thường gặp là phế – vị – can – thận âm hư. Thuốc bổ thận âm thường cũng có tác dụngbổ phế âm, bổ can âm. Khi dùng thuốc bổ âm phải căn cứ theo chứng mà phối hợp thuốc. Nếu nhiệt tà thương âm mà nhiệt tà…

Thuốc bổ huyết phần lớn có tính vị ngọt ấm hoặc ngọt bình, có tác dụng tư nhuận, bổ can dưỡng tâm, ích tỳ tăng sinh huyết dịch, tư dưỡng can thận, chủ yếu điều trị tâm can huyết hư gây ra da mặt sắc vàng ám hoặc trắng bệch, chóng mặt, ù tai, hồi hộp trống ngực, mất ngủ, hay quên, kinh nguyệt kéo dài,  lượng ít sắc nhạt, thậm chí bế kinh, mạch vi nhược. Thuốc bổ huyết có tính tư nhuận, nê trệ, nên những người tỳ…

THUỐC CỐ SÁP ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa.  Thuốc cố sáp là những thuốc có tác dụng thu liễm cố sáp. Thuốc cố sáp phần lớn có vị chua, sáp, tính ôn hoặc bình, chủ yếu nhập kinh phế – tỳ  – thận – đại trường. Tác dụng. Cố biểu chỉ hãn Liễm phế chỉ khái, sáp trường chỉ tả. Cố tinh sáp niệu, thu liễm chỉ huyết, chỉ đới… Chỉ định. Các chứng tự hãn, đạo hãn, ho lâu ngày, suyễn, tiết tả, di tinh, hoạt tinh, di niệu, băng…

THUỐC THANH NHIỆT GIẢI ĐỘC TIÊU THŨNG. Ngọc trâm: Hosta plantaginea (Lam.) aschers Tính vị: đắng, cay, lạnh. Có độc. Tác dụng: giải độc, tiêu thũng, bài nùng, tán khí, chỉ thống. Chỉ định: Viêm tuyến vú, xưng hạch lympho, mụn nhọt. Ung thư vú, ung thư gan. Liều dùng: 3- 10g.   Lậu lô (lô căn): Rhaponticum Uniflorum (L.) DC Tính vị: mặn lạnh. Tác dụng: thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng lợi sữa. Chỉ định:  Loa lịch, mụn nhọt, xưng tuyến vú. Tắc tuyến vú. Các loại khối u. Liều dùng: 10 – 15g.…

ĐẠI CƯƠNG. Định nghĩa. Thuốc khu trùng là những vị thuốc có tác dụng khu trừ hoặc tiêu diệt ký sinh trùng trong cơ thể người. Tác dụng. Thuốc phần lớn có độc tính, quy kinh tỳ, vị, đại trường; đối với ký sinh trùng sống ký sinh trong cơ thể, đặc biệt là ký sinh trùng ở đường ruột, thuốc có tác dụng tiêu diệt, gây tê làm cho ký sinh trùng bài xuất ra ngoài.  Chỉ định. Thuốc khu trùng phần lớn dùng để điều trị các loại…